Wiżgħa Komuni tal-Ħajt

Reptilia → Squamata → Lacertidae → Podarcis → Podarcis muralis

Sgrigua

Il-Wiżgħa Komuni tal-Ħajt ( Podarcis muralis ) tiddistingwi ruħha b’forma relattivament rqiqa u appiċċata, adattament perfett biex timxi b’ħeffa fost xquq u fuq wiċċijiet vertikali.

L-adulti normalment jilħqu 15 cm, filwaqt li l-akbar individwi jistgħu jaqbżu t-20 cm, inkluż id-denb twil li spiss isir darbtejn it-tul tal-ġisem.

Id-dahar juri varjabbiltà kbira: il-kuluri jvarjaw mill-griż għall-kannella, kultant b’tonalitajiet ħodor, u varjetà ta’ strixxi skuri u xbieki li jagħmlu kull individwu uniku.

Fil-irġiel, ir-ras issir proporzjonalment akbar u l-kulur aktar intens, xi drabi b’tonalitajiet ħomor jew oranġjo, speċjalment fil-perjodu tat-tnissil.

Il-qadd huwa kważi dejjem abjad jew isfar ċar b’tikek skuri mxerrda, li jgħinu biex il-wiżgħa tinħeba fil-mużajk ta’ dawl u dell tal-ambjent tagħha.

Fix-xhur sħan, huma attivi ħafna; fir-rebbiegħa, l-irġiel spiss jinstemgħu jikkompetu—permezz ta’ pożizzjonijiet u movimenti—għat-territorji u n-nisa l-aħjar.

Din l-ispeċi hija waħda mill-aktar sauri mifruxa fil-Ligurja tal-Punent u l-provinċja ta’ Savona, preżenti mill-livell tal-baħar sa madwar 1 400 m, bħal fuq l-għoljiet ta’ Monte Beigua.

Tikkolonizza wkoll il-gżejjer Gallinara u Bergeggi.

Fil-firxa tagħha, il-Wiżgħa Komuni tal-Ħajt turi flessibbiltà ekoloġika kbira, u tadatta anke għal ambjenti urbanizzati u influwenzati mill-bniedem.

Il-Wiżgħa Komuni tal-Ħajt tippreferi ambjenti bl-irmied u xemxin: ħitan tas-sejjieħ, blat, ġebel imxerred, tarf tal-foresti u ġnub tat-toroq, iżda mhux rari li ssibha f’mergħat, fuq ħitan ta’ bini agrikolu jew anke fiċ-ċentri urbani.

L-għażla tal-habitat tiddependi fuq il-preżenza ta’ kennijiet siguri u wiċċijiet adattati għat-termoregolazzjoni, spiss alternati ma’ spazji miftuħa fejn il-wiżgħa tista’ tixxemx waqt il-mumenti ta’ attività massima.

Din il-wiżgħa hija tipikament ta’ nhar u turi adattabilità notevoli fiċ-ċikli annwali tagħha: l-iberrid tax-xitwa ġeneralment idum minn Novembru sa Marzu, iżda f’żoni aktar sħan jew protetti mhux rari li jidhru individwi attivi anke fix-xitwa.

Wara l-ibernazzjoni, jibda l-istaġun tat-tnissil, li jkompli għal ħafna mir-rebbiegħa u sa l-bidu tas-sajf.

In-nisa jbidu minn 1 sa 3 bejta fis-sena, b’5 sa 10 bajd f’kull bejta, li jfaqqsu wara madwar 2 sa 3 xhur.

Iż-żgħar huma indipendenti mill-mument tat-twelid u jilħqu l-maturità sesswali wara madwar sentejn.

Matul il-ġranet xemxin, l-ispeċi hija bla waqfien fit-termoregolazzjoni tagħha, tagħżel bir-reqqa postijiet sħan minn fejn tista’ tisparixxi malajr jekk ikun hemm bżonn.

Essenzjalment insettivora, id-dieta tal-Wiżgħa Komuni tal-Ħajt tikkonsisti f’firxa wiesgħa ta’ invertebrati żgħar: insetti, araknidi u artropodi oħra, li taqbad b’ħarġiet veloċi fost il-veġetazzjoni jew fuq il-blat sħun tal-ħitan.

Numru ta’ predaturi jheddu lill-Wiżgħa Komuni tal-Ħajt, fosthom serpenti ( Hierophis viridiflavus , Coronella austriaca , Natrix helvetica , Malpolon monspessulanus ), għasafar, u mammiferi żgħar sa medji bħal il-Qanfud (Erinaceus europaeus) u l-Gaħan (Mustela nivalis).

Minkejja l-ħeffa u l-veloċità tagħha, is-sopravivenza tal-ispeċi tista’ tkun affettwata mill-frammentazzjoni tal-habitat ikkawżata mill-urbanizzazzjoni u t-traffiku tat-toroq.

Bħal ħafna wiżgħat oħra, il-Wiżgħa Komuni tal-Ħajt għandha l-abbiltà straordinarja tal-awtotomija kaudali: f’sitwazzjonijiet ta’ periklu, tista’ titfa’ volontarjament it-tarf tad-denb tagħha, u b’hekk tiddistraġi lill-predatur u takkwista ħin prezzjuż biex taħrab.

Id-denb jerġa’ jikber f’diversi xhur, għalkemm normalment ikun iqsar u b’kulur differenti mill-oriġinal.