مارمولک دیواری معمولی

Reptilia → Squamata → Lacertidae → Podarcis → Podarcis muralis

Sgrigua

مارمولک دیواری معمولی ( Podarcis muralis ) با بدنی نسبتاً باریک و تخت‌شده شناخته می‌شود که سازگاری کاملی برای حرکت چابک در میان شکاف‌ها و سطوح عمودی است.

بزرگسالان معمولاً به طول ۱۵ سانتی‌متر می‌رسند و بزرگ‌ترین افراد می‌توانند بیش از ۲۰ سانتی‌متر رشد کنند؛ این اندازه شامل دمی بلند است که اغلب دو برابر طول بدن می‌شود.

پشت این مارمولک بسیار متغیر است: رنگ‌ها از خاکستری تا قهوه‌ای متغیرند و گاهی با سایه‌های سبز و خطوط و شبکه‌های تیره متنوعی تزئین می‌شوند که هر فرد را منحصر به فرد می‌سازد.

در نرها، سر به طور نسبی بزرگ‌تر و رنگ‌ها زنده‌تر می‌شوند و گاهی در فصل جفت‌گیری، ته‌رنگ‌های قرمز یا نارنجی به خود می‌گیرند.

شکم تقریباً همیشه سفید یا زرد کم‌رنگ با لکه‌های تیره پراکنده است که به استتار مارمولک در موزاییک نور و سایه محیطش کمک می‌کند.

در ماه‌های گرم، این مارمولک بسیار فعال است؛ در بهار، نرها اغلب با حرکات و ژست‌ها برای تصاحب بهترین قلمروها و جفت‌ها رقابت می‌کنند.

این گونه یکی از گسترده‌ترین سوسمارها در لیگوریا غربی و استان ساوونا است و از سطح دریا تا ارتفاع حدود ۱۴۰۰ متر، مانند دامنه‌های کوه بیگوا، حضور دارد.

همچنین جزایر گالینارا و برژجی را نیز مستعمره می‌کند.

در محدوده پراکندگی خود، مارمولک دیواری معمولی انعطاف‌پذیری بوم‌شناختی بالایی نشان می‌دهد و حتی به محیط‌های شهری و تحت تأثیر انسان نیز سازگار می‌شود.

مارمولک دیواری معمولی محیط‌های سنگلاخی و آفتاب‌گیر را ترجیح می‌دهد: دیوارهای سنگی خشک، صخره‌ها، ریزش‌سنگ‌ها، لبه جنگل‌ها و حاشیه جاده‌ها، اما یافتن آن در چمنزارها، دیوارهای ساختمان‌های کشاورزی یا حتی در مراکز شهری نیز غیرمعمول نیست.

انتخاب زیستگاه به نظر می‌رسد به حضور پناهگاه‌های امن و سطوح مناسب برای تنظیم دما بستگی داشته باشد که اغلب با فضاهای باز ترکیب می‌شود تا مارمولک بتواند در اوج فعالیت خود در آفتاب حمام بگیرد.

این مارمولک عمدتاً روزگرد است و در چرخه‌های سالانه خود سازگاری قابل توجهی نشان می‌دهد: خواب زمستانی معمولاً از نوامبر تا مارس ادامه دارد، اما در مناطق گرم‌تر یا محافظت‌شده، مشاهده افراد فعال حتی در زمستان نیز غیرمعمول نیست.

پس از خواب زمستانی، فصل جفت‌گیری آغاز می‌شود و تا بخش زیادی از بهار و اوایل تابستان ادامه می‌یابد.

ماده‌ها سالانه ۱ تا ۳ بار تخم‌گذاری می‌کنند و هر بار ۵ تا ۱۰ تخم می‌گذارند که پس از حدود ۲ تا ۳ ماه از تخم خارج می‌شوند.

نوزادان از بدو تولد مستقل هستند و پس از حدود دو سال به بلوغ جنسی می‌رسند.

در روزهای آفتابی، این گونه به طور خستگی‌ناپذیر به تنظیم دمای بدن می‌پردازد و با دقت جایگاه‌های گرم را انتخاب می‌کند تا در صورت نیاز به سرعت ناپدید شود.

مارمولک دیواری معمولی عمدتاً حشره‌خوار است و رژیم غذایی آن شامل طیف وسیعی از بی‌مهرگان کوچک مانند حشرات، عنکبوتیان و سایر بندپایان می‌شود که آن‌ها را با یورش‌های سریع در میان پوشش گیاهی یا روی سنگ‌های گرم دیوارها شکار می‌کند.

شکارچیان متعددی مارمولک دیواری معمولی را تهدید می‌کنند، از جمله مارها ( Hierophis viridiflavus ، Coronella austriaca ، Natrix helvetica ، Malpolon monspessulanus )، پرندگان و پستانداران کوچک تا متوسط مانند جوجه‌تیغی (Erinaceus europaeus) و راسو (Mustela nivalis).

با وجود چابکی و سرعت، بقای این گونه می‌تواند تحت تأثیر تکه‌تکه شدن زیستگاه ناشی از شهرنشینی و ترافیک جاده‌ای قرار گیرد.

مانند بسیاری از مارمولک‌ها، مارمولک دیواری معمولی توانایی خارق‌العاده قطع داوطلبانه دم (خودقطعیت دمی) را دارد: در موقعیت‌های خطرناک، می‌تواند نوک دم خود را بیندازد تا شکارچی را منحرف کرده و زمان ارزشمندی برای فرار به دست آورد.

دم طی چند ماه بازسازی می‌شود، اگرچه معمولاً کوتاه‌تر و با رنگی متفاوت از دم اصلی است.