Podarcis muralis
Reptilia → Squamata → Lacertidae → Podarcis → Podarcis muralis
Sgrigua
Tá an Laghairt Bhalla Choiteann ( Podarcis muralis ) tréithrithe ag corp sách caol agus comhréidh, oiriúnú foirfe chun bogadh go lúfar i measc scoilteanna agus dromchlaí ingearacha.
Sroicheann daoine fásta de ghnáth 15 cm ar fhad, agus is féidir leis na heiseamail is mó dul thar 20 cm, an t-eireaball fada san áireamh, a bhíonn go minic faoi dhó fad an choirp.
Tá an dromchla thar a bheith éagsúil: bíonn dathanna ó liath go donn, uaireanta le scáthanna glasa, agus éagsúlacht stríocaí dorcha agus patrúin líonta a dhéanann gach duine aonair sainiúil.
I bhfir, éiríonn an ceann níos mó go comhréireach agus bíonn an dath níos beoga, le tonnacha dearga nó oráiste uaireanta, go háirithe le linn an tséasúir pórúcháin.
Tá an bolg beagnach i gcónaí bán nó buí le spotaí dorcha scaipthe, rud a chuidíonn leis an laghairt dul i bhfolach i moisaic an tsolais agus an scátha ina timpeallacht.
Le linn na míonna teo, bíonn siad an-ghníomhach; san earrach, is minic a chloistear na fireannaigh ag troid—trí sheasaimh agus gluaiseachtaí—ar son na gcríoch is fearr agus na mban.
Tá an speiceas seo ar cheann de na laghairteanna is forleithne in Iarthar Liguria agus i gcontae Savona, le fáil ó leibhéal na farraige suas go thart ar 1 400 m, mar shampla ar shléibhte Monte Beigua.
Colónaíonn sí freisin na hoileáin Gallinara agus Bergeggi.
Laistigh dá réimse, léiríonn an Laghairt Bhalla Choiteann solúbthacht éiceolaíoch mhór, ag oiriúnú fiú do chomhthéacsanna uirbeacha agus tionchar an duine.
Is fearr leis an Laghairt Bhalla Choiteann gnáthóga clochacha agus grianmhara: ballaí cloch thirim, carraigeacha, sciorrthaí, imeall foraoise, agus imeall bóithre, ach ní annamh í a fheiceáil i ngarraí, ar bhallaí foirgneamh feirme, nó fiú i lár bailte.
Is cosúil go mbraitheann rogha gnáthóige ar láithreacht foscadh sábháilte agus dromchlaí oiriúnacha le haghaidh teirmeachóiriúnaithe, go minic ag malartú le glanchríocha ina bhféadfaidh an laghairt luí faoin ngrian le linn buaicghníomhaíochta.
Is ainmhí lae í an laghairt seo de ghnáth agus léiríonn sí oiriúnacht shuntasach ina timthriallta bliantúla: maireann codladh geimhridh ó Samhain go Márta go hiondúil, ach i gceantair níos teo nó faoi dhíon, ní annamh daoine aonair a fheiceáil gníomhach fiú sa gheimhreadh.
Tar éis na hiontaiscthe, tosaíonn an séasúr pórúcháin, a leanann tríd an earrach agus isteach i dtús an tsamhraidh.
Leagann na baineannaigh idir 1 agus 3 nead in aghaidh na bliana, le 5–10 ubh sa nead, a thagann amach tar éis thart ar 2–3 mhí.
Bíonn na hógánaigh neamhspleách ón mbreith agus sroicheann siad aibíocht ghnéasach tar éis thart ar dhá bhliain.
Le linn laethanta gréine, bíonn an speiceas seo díograiseach ina theirmeachóiriúnú, ag roghnú go cúramach áiteanna te as ar féidir leis imeacht go tapa má bhíonn gá leis.
Go bunúsach feithideach, tá aiste bia na Laghairt Bhalla Choiteann comhdhéanta de réimse leathan d’inveirteabraigh bheaga: feithidí, damháin alla, agus artropóid eile, a ghabhann sí le ruathair thapa i measc na bhfásra nó feadh clocha te na mballaí.
Tá go leor creachadóirí ann a dhéanann bagairt ar an Laghairt Bhalla Choiteann, lena n-áirítear nathracha ( Hierophis viridiflavus , Coronella austriaca , Natrix helvetica , Malpolon monspessulanus ), éin, agus mamaigh bheaga go meánmhéide cosúil leis an Gráinneog (Erinaceus europaeus) agus an Easóg (Mustela nivalis).
In ainneoin a lúfara agus a luas, is féidir le scoilteadh gnáthóige de bharr uirbithe agus tráchta bóthair tionchar a imirt ar mhaireachtáil na speiceas.
Cosúil le go leor laghairtí, tá an cumas eisceachtúil ag an Laghairt Bhalla Choiteann a heireaball a scaoileadh go deonach: i gcásanna contúirteacha, is féidir léi barr an eireabaill a ligean uaithi, rud a mheallann an creachadóir agus a thugann am luachmhar di chun éalú.
Fásann an t-eireaball ar ais thar roinnt míonna, cé go mbíonn sé níos giorra agus difriúil ó thaobh dath de ná an ceann bunaidh.
