Βρώσιμος βάτραχος

Amphibia → Anura → Ranidae → Pelophylax kl. esculentus

Rana vërde, Gritta

Ο βρώσιμος βάτραχος ( Pelophylax kl. esculentus ) αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στην ευρωπαϊκή πανίδα, καθώς είναι ένα γόνιμο υβρίδιο μεταξύ του βάτραχου της λίμνης ( Pelophylax lessonae ) και του βάτραχου των βάλτων (Pelophylax ridibundus). Έχει μεσαίο έως μεγάλο μέγεθος με εξαιρετικά μεταβλητό χρωματισμό: από έντονο πράσινο έως καστανό-ελαιώδεις αποχρώσεις, συχνά με έντονες σκούρες κηλίδες στην πλάτη.

Τα μέσου όρου μεγέθη των ενηλίκων είναι:

• Αρσενικά: 6–8 cm
• Θηλυκά: 7–9 cm

Ο φυλετικός διμορφισμός εκδηλώνεται σε διάφορα χαρακτηριστικά:

• Παρουσία σκούρων γκρι φωνητικών σάκων στα αρσενικά, ιδιαίτερα εμφανών κατά την αναπαραγωγική περίοδο
• Γενικά μεγαλύτερο μέγεθος στα θηλυκά
• Σκούρες γαμήλιες επάλξεις στους αντίχειρες των αρσενικών κατά την αναπαραγωγή
• Πιο ανεπτυγμένα πρόσθια άκρα στα αρσενικά

Οι γυρίνοι, κατά την εκκόλαψη, έχουν μέσο μήκος 7–8 mm και εμφανίζουν καστανό-πράσινο χρώμα με μικροσκοπικές χρυσαφένιες κηλίδες, μια προσαρμογή χρήσιμη για τη ζωή στο νερό στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης.

Στη Δυτική Λιγουρία, ο Pelophylax kl. esculentus είναι το πιο κοινό και διαδεδομένο είδος πράσινου βατράχου. Εντοπίζεται τακτικά από το επίπεδο της θάλασσας έως περίπου τα 800 m υψόμετρο, αποικίζοντας με επιτυχία σχεδόν όλους τους κατάλληλους υγροτόπους, τόσο στις κοιλάδες όσο και στις παράκτιες και παραθαλάσσιες περιοχές. Η σταθερή του παρουσία αποτελεί βασικό παράγοντα για τη βιοποικιλότητα των τοπικών υγροτόπων.

Το είδος αυτό προτιμά μια ευρεία ποικιλία υδάτινων περιβαλλόντων, επιδεικνύοντας αξιοσημείωτη προσαρμοστικότητα. Τα πιο συχνά κατειλημμένα ενδιαιτήματα περιλαμβάνουν:

• Φυσικές ή τεχνητές λίμνες και μικρές λίμνες
• Αρδευτικά κανάλια και ταμιευτήρες
• Ρυάκια με αργή ροή
• Παράκτιους υγροτόπους και ελώδεις περιοχές
• Ανθισμένες εποχικές λιμνούλες, κρήνες σε αστικές και περιαστικές περιοχές, εφόσον διαθέτουν υδρόβια βλάστηση

Η ικανότητα να εκμεταλλεύεται τόσο αγροτικές όσο και περιαστικές περιοχές καθιστά τον Pelophylax kl. esculentus ιδιαίτερα ανθεκτικό σε σύγκριση με άλλα αμφίβια.

Η δραστηριότητα του βρώσιμου βατράχου ( Pelophylax kl. esculentus ) είναι τόσο ημερήσια όσο και νυχτερινή, με σαφή προτίμηση για περιόδους με αυξημένη ηλιοφάνεια, απαραίτητη για τη θερμορρύθμιση. Η περίοδος χειμερίας νάρκης διαρκεί συνήθως από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο, αλλά μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το υψόμετρο και τις τοπικές κλιματικές συνθήκες.

Ο αναπαραγωγικός κύκλος λαμβάνει χώρα από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο: τα αρσενικά εκπέμπουν δυνατές και επαναλαμβανόμενες κραυγές, κυρίως το βράδυ και τη νύχτα. Τα θηλυκά αποθέτουν από 1.000 έως 4.000 αυγά, τα οποία σχηματίζουν ζελατινώδεις μάζες προσκολλημένες σε υδρόβια βλάστηση, προσφέροντας προστασία και τροφή στους γυρίνους. Η μεταμόρφωση από γυρίνο σε ενήλικο ολοκληρώνεται σε περίπου 3–4 μήνες, διάστημα που μπορεί να μεταβληθεί ανάλογα με τη θερμοκρασία και τη διαθεσιμότητα τροφής.

Η διατροφή του βρώσιμου βατράχου ( Pelophylax kl. esculentus ) είναι πολύ ποικίλη και αντικατοπτρίζει τον ευκαιριακό του χαρακτήρα:

• Ενήλικα:
• Υδρόβια και χερσαία έντομα (σκαθάρια, υδρόβια σκαθάρια, χειρωνόμιδες κ.ά.)
• Καρκινοειδή όπως οι γαρίδες του γλυκού νερού (Atyaephyra desmarestii)
• Μαλάκια (Planorbarius corneus και άλλα)
• Μικρά ψάρια όπως το ψάρι-κουνουπιών (Gambusia holbrooki)
• Περιστασιακά άλλα μικρά αμφίβια, συμπεριλαμβανομένων γυρίνων του κοινού φρύνου ( Bufo bufo ) και του λείου τρίτωνα ( Lissotriton vulgaris )
• Γυρίνοι:
• Φύκη
• Φυτικά υπολείμματα
• Υδρόβιοι μικροοργανισμοί

Αυτή η σύνθετη διατροφή επιτρέπει στο είδος να προσαρμόζεται σε διαφορετικά οικολογικά περιβάλλοντα και μειώνει τον ανταγωνισμό για τροφή με άλλους συμπατρικούς βατράχους.

Οι κυριότερες απειλές για τον Pelophylax kl. esculentus στην περιοχή της Λιγουρίας είναι πολλαπλές και συχνά ανθρωπογενείς:

• Αλλοίωση και καταστροφή υγροτόπων και υδάτινων βιοτόπων, λόγω αποξηράνσεων, αστικοποίησης ή παρεμβάσεων σε υδραυλικά έργα
• Ρύπανση των υδάτων από οικιακά λύματα και γεωργικά φυτοφάρμακα
• Εισαγωγή ξενικών ειδών ψαριών όπως το Lepomis gibbosus και ο κοινός κυπρίνος (Cyprinus carpio), που τρέφονται με αυγά και γυρίνους
• Εξάπλωση νέων ασθενειών των αμφιβίων όπως η χυτριδιομύκωση (προκαλούμενη από το Batrachochytrium dendrobatidis)
• Παράνομη συλλογή για διατροφικούς ή εμπορικούς σκοπούς
• Αλλοίωση του φυσικού υδατικού καθεστώτος λόγω αντλήσεων και διευθετήσεων

Η διατήρηση των υγροτοπικών οικοσυστημάτων παραμένει ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του είδους.

Ο Pelophylax kl. esculentus ξεχωρίζει για ορισμένα μοναδικά χαρακτηριστικά μεταξύ των ευρωπαϊκών βατράχων:

• Είναι ένα φυσικά απαντώμενο, γόνιμο υβρίδιο με πολύπλοκο γενετικό σύστημα αναπαραγωγής («υβριδογενετικό» σύστημα)
• Παρουσιάζει αξιοσημείωτη ικανότητα αποικισμού νέων και διαταραγμένων ενδιαιτημάτων
• Δείχνει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις περιβαλλοντικές αλλαγές σε σύγκριση με άλλα είδη πράσινων βατράχων
• Έχει ιστορικά αξιοποιηθεί από τον άνθρωπο για διατροφή (εξ ου και το όνομα «esculenta»)

Στη Δυτική Λιγουρία, το είδος αυτό παρακολουθείται συστηματικά για την αξιολόγηση της κατάστασης των πληθυσμών και των επιπτώσεων των περιβαλλοντικών αλλαγών. Η παρουσία του λειτουργεί ως βιολογικός δείκτης της ποιότητας και της συνδεσιμότητας των υδάτινων βιοτόπων. Η διασφάλιση της διατήρησης του βρώσιμου βατράχου σημαίνει προστασία ενός στενά διασυνδεδεμένου δικτύου υγροτόπων—προς όφελος των αμφιβίων και όλης της τοπικής υδρόβιας βιοποικιλότητας.