Salamandra e Shpellës së Strinatit

Amphibia → Urodela → Plethodontidae → Speleomantes → Speleomantes strinatii

Canferèstru, Cansinistru

Salamandra e Shpellës së Strinatit është një amfib urodeli jashtëzakonisht i veçantë pa mushkëri, i aftë të marrë frymë vetëm nëpërmjet lëkurës dhe mukozës së gojës.

Arrin një gjatësi prej 7–13 cm, përfshirë bishtin, dhe ka bark të errët gri që kontraston me shpinën kafe ose gri të mbushur me njolla okër, të cilat ndryshojnë sipas individëve dhe popullatave.

Gjymtyrët janë të shkurtra, të forta, me gishta pjesërisht të bashkuar, të përshtatura për eksplorimin e sipërfaqeve të lagështa dhe të rrëshqitshme.

Një tipar diagnostikues i rëndësishëm është brazda nasolabiale, e dukshme në zmadhim: një kanal i hollë që shtrihet nga cepat e gojës deri në bazën e vrimave të hundës, thelbësor për transportin e feromoneve dhe për perceptimin kimik të mjedisit.

Dimorfizmi seksual është i dukshëm te meshkujt e rritur, të cilët kanë një gjëndër mendale eliptike të përdorur gjatë fazave të kurtizimit.

Speleomantes strinatii kap prenë përmes shtrirjes së shpejtë të gjuhës së gjatë, e cila mund të dalë shumë përtej gjatësisë së kokës, duke mundësuar kapje të shpejta edhe në errësirën e plotë të çarjeve.

Gjatë periudhave të përshtatshme mund të vërehet edhe jashtë shpellave, nën gurë, trungje të kalbura dhe pranë përrenjve.

Salamandra e Shpellës së Strinatit është përfaqësuesja e vetme ligure e familjes Plethodontidae, një grup që gjendet kryesisht në Amerikë dhe karakterizohet nga mungesa e mushkërive.

Në Itali, gjinia Speleomantes përfshin shtatë lloje, katër prej të cilave janë endemike të Sardenjës, ndërsa tre taksa ndodhen në gadishull: S. strinatii, S. ambrosii dhe S. italicus.

Speleomantes strinatii është e kufizuar në harkun ligurian dhe zonat fqinje të jugut të Piemontit, me popullata të fragmentuara në lugina të thella, zona karstike dhe pyje.

Në provincën e Savonës, gjendet kryesisht në substratet gëlqerore, nga niveli i detit deri rreth 1,300 metra lartësi, duke u përshtatur si në mjedise karstike të brendshme ashtu edhe në shpella bregdetare.

Në masivin e Beiguas, duket se mungon, pavarësisht një raporti të vjetër dhe të izoluar.

Ky amfib preferon mjedise nëntokësore natyrore dhe artificiale—shpella, çarje, zgavra karstike ose miniera të braktisura—të gjitha të karakterizuara nga lagështi shumë e lartë dhe temperatura të qëndrueshme, shpesh midis 8 dhe 15 °C.

Megjithatë, në ditë të lagështa ose me shi, mund të gjendet edhe jashtë, i fshehur nën gurë, trungje ose në shtresën e gjetheve në pyje mezofile dhe përgjatë brigjeve të përrenjve.

Provinca e Savonës, falë pranisë së gjerë të gëlqeres dhe fenomeneve karstike, ofron shumë habitate të favorshme për Speleomantes: këtu kafsha tregon përshtatshmëri të madhe, duke shfrytëzuar çarje, të çara dhe çdo strehë që mund të mbajë lagështi.

Më rrallë frekuenton mjedise ofiolitike, për shkak të potencialit më të ulët për formimin e zgavrave të përshtatshme.

Salamandra e Shpellës së Strinatit është një specie jashtëzakonisht e dashuruar me lagështinë, aktive vetëm kur lagështia relative është afër pikës së ngopjes.

Preferon një jetë të fshehtë dhe kryesisht natën, por në stinët e buta mund të shihet edhe gjatë ditës, veçanërisht në pjesët më të thella dhe më të lagështa të shpellave.

Aktiviteti vazhdon gjatë gjithë vitit, me kulm në verë dhe rënie gjatë muajve të ftohtë.

Të rinjtë dhe të rriturit përdorin mikrohabitate të ndryshme: të rinjtë qëndrojnë pranë hyrjeve të shpellave, ku kushtet janë më pak të qëndrueshme por ushqimi është më i arritshëm; të rriturit preferojnë zgavra më të thella dhe më të mbrojtura.

Riprodhimi ndodh në pranverë dhe karakterizohet nga një kurtizim i gjatë: mashkulli përqafon femrën nga pas, duke i mbështjellë kokën dhe qafën, shpesh duke i përkëdhelur mjekrën.

Pas fekondimit, femra vendos 6 deri në 14 vezë në zgavra të mbrojtura mirë në tokë, duke qëndruar pranë tufës deri në çeljen e tyre (rreth 10 muaj më vonë): ky kujdes prindëror është unik ndër amfibët evropianë.

Salamandra e Shpellës së Strinatit është një grabitqar i specializuar i jovertebrorëve të vegjël tokësorë.

Studimet në Apeninet Ligurianë kanë treguar një dietë të dominuar nga mizat Limoniid, që shpesh përbëjnë mbi 80% të prenës.

Dieta mund të përfshijë herë pas here edhe insekte të tjera (brumbuj, flutura), merimanga dhe krustace të vegjël tokësorë.

Kërcënimet kryesore për specien vijnë nga ndryshimet e habitatit (si ndotja, betonizimi, aktiviteti i tepruar speleologjik dhe mbledhja e paligjshme), së bashku me periudhat gjithnjë e më të gjata të thatësirës të shkaktuara nga ndryshimet klimatike.

Një rrezik dytësor është futja e patogjenëve, përfshirë kërpudhat përgjegjëse për kitriomikozën (Batrachochytrium dendrobatidis), megjithëse nuk janë raportuar vdekje masive të fundit në popullatën lokale.

Speleomantes strinatii zotëron aftësinë e jashtëzakonshme për të rigjeneruar gjymtyrët e humbura pas traumave.

Ky fenomen është studiuar gjerësisht si në laborator ashtu edhe në natyrë, duke konfirmuar plastikën e lartë rigjeneruese, e cila kontribuon në suksesin e specieve në mjedise nëntokësore të brishta.