Salamandra Savigo

Amphibia → Urodela → Salamandridae → Salamandrina → Salamandrina perspicillata

Salamandriña, Lüxertu neigru

Salamandra Savigo ( Salamandrina perspicillata ) to niewielki traszka, wyjątkowy wśród włoskich płazów i symbol bioróżnorodności Apeninów oraz Ligurii.

Ciało jest smukłe i wydłużone, nie przekracza 7–9 cm całkowitej długości wraz z ogonem.

Grzbiet ma barwę od czarnej do bardzo ciemnobrązowej, przerwaną charakterystycznym jasnym, V-kształtnym znakiem na głowie, zwanym „maską” lub „okularami”, od którego pochodzi międzynarodowa nazwa zwyczajowa.

Brzuch jest szczególnie efektowny: na białaworóżowym tle widoczne są kontrastujące czerwono-pomarańczowe plamy z czarnymi kropkami — to ubarwienie ostrzegawcze (aposematyczne), służące obronie.

Kolejną osobliwością są tylne kończyny, które mają tylko cztery palce — to unikalny przypadek wśród włoskich traszek.

Kończyny są smukłe, z krótkimi i wydłużonymi palcami, przystosowane do poruszania się po lądzie.

Po wykluciu larwy mierzą około 8–10 mm, mają jasnobrązowe odcienie i stopniowo rozwijają cechy dorosłych osobników.

W zachodniej Ligurii salamandra Savigo występuje głównie na terenach pagórkowatych i podgórskich, na wysokościach od 200 do 1 000 m n.p.m., w środowiskach z mieszanymi lasami i wysoką wilgotnością.

Rozmieszczenie jest dość rozproszone i lokalne, a populacje często ograniczają się do niezakłóconych obszarów w głębi dolin oraz do pozostałości lasów w głównych dolinach okolic Savony.

Gatunek ten należy do najcenniejszych endemitów lokalnej herpetofauny, przetrwał dzięki obecności odpowiednich siedlisk i zachowanej integralności ekologicznej wilgotnych mikrośrodowisk.

Preferuje chłodne, zacienione siedliska bogate w naturalne kryjówki: lasy liściaste (szczególnie dębowe, kasztanowe, olchowe i grabowe), wilgotne doliny oraz brzegi strumieni o niewielkim nurcie.

Można ją znaleźć wśród ściółki, pod kłodami i kamieniami, w szczelinach skalnych, starych murach z kamienia, jaskiniach i naturalnych zagłębieniach.

Jest szczególnie związana z mikrośrodowiskami o obfitej roślinności i obecności tymczasowych zbiorników wodnych — to warunki niezbędne do przetrwania zarówno dorosłych osobników lądowych, jak i wodnych larw.

Salamandra Savigo prowadzi głównie nocny i zmierzchowy tryb życia, większość czasu spędza na lądzie, ukrywając się w ciągu dnia i wychodząc na żer przy wysokiej wilgotności lub podczas deszczu.

Wykazuje silne przywiązanie do miejsc rozrodu, do których powraca wiosną, aby składać jaja.

Zachowania rozrodcze są bardzo wybiórcze: samica składa 30–60 jaj, przyczepiając je pojedynczo do zanurzonych kamieni lub korzeni w małych ciekach wodnych lub tymczasowych kałużach.

Rozwój larwalny trwa zwykle 2–4 miesiące, w zależności od warunków środowiskowych, po czym młode salamandry opuszczają środowisko wodne i rozpoczynają życie lądowe.

Dieta dorosłych obejmuje głównie drobne bezkręgowce glebowe, takie jak skoczogonki, roztocza, drobne owady, larwy i inne organizmy łatwo dostępne w ściółce i mchach.

Larwy wodne natomiast żywią się mikrobezkręgowcami, drobnymi skorupiakami i larwami owadów wodnych, przyczyniając się do regulacji ich populacji w leśnych siedliskach wilgotnych.

Przetrwanie salamandry Savigo w zachodniej Ligurii jest zagrożone przez postępujące przekształcanie siedlisk rozrodczych (wysychanie i zanieczyszczenie źródeł, niszczenie wilgotnych mikrośrodowisk), odprowadzanie wód, fragmentację i utratę pokrywy leśnej, pożary, presję ze strony człowieka oraz zmiany klimatu, a także rozprzestrzenianie się nowych chorób, zwłaszcza grzybów i patogenów śmiertelnych dla płazów.

Wylesianie, ograniczanie naturalnych kryjówek i zmiany w sieci wodnej również stanowią poważne zagrożenia dla tego wrażliwego gatunku.

Prawdziwy klejnot włoskiej bioróżnorodności, salamandra Savigo jest endemitem Półwyspu i wyróżnia się naprawdę wyjątkowymi cechami: charakterystycznym „odruchem unken”, czyli zachowaniem obronnym polegającym na prezentowaniu aposematycznego ubarwienia brzucha, wygięciu ogona i odstraszaniu drapieżników; nietypową budową tylnych kończyn z czterema palcami; przywiązaniem do tradycyjnych miejsc składania jaj, co czyni ją wrażliwą nawet na drobne zmiany w siedliskach rozrodczych.

W zachodniej Ligurii gatunek ten jest aktywnie monitorowany w celu oceny liczebności, łączności między populacjami oraz skutków zmian środowiskowych.

Jego dalsze przetrwanie zależy od pełnej ochrony miejsc rozrodu, zabezpieczenia źródeł i zrównoważonej gospodarki leśnej: tylko w ten sposób można zapewnić przetrwanie tego rzadkiego i cennego gatunku również dla przyszłych pokoleń.