Bretkosa e ngrënshme

Amphibia → Anura → Ranidae → Pelophylax kl. esculentus

Rana vërde, Gritta

Bretkosa e ngrënshme ( Pelophylax kl. esculentus ) përbën një rast unik në faunën evropiane, pasi është një hibrid i pjellshëm mes bretkosës së pellgut ( Pelophylax lessonae ) dhe bretkosës së kënetës (Pelophylax ridibundus). Ka përmasa mesatare deri të mëdha me ngjyrosje jashtëzakonisht të ndryshueshme: nga jeshile e ndritshme deri në tonet kafe-ulliri, shpesh me njolla të errëta të theksuara në shpinë.

Përmasat mesatare të të rriturve janë:

• Meshkujt: 6–8 cm
• Femrat: 7–9 cm

Dallimi seksual shfaqet në disa karakteristika të veçanta:

• Prania e qeseve vokale gri të errëta te meshkujt, veçanërisht të dukshme gjatë sezonit të çiftëzimit
• Përmasa përgjithësisht më të mëdha te femrat
• Shtresa të errëta nuptiale në gishta të meshkujve gjatë periudhës riprodhuese
• Gjymtyrë të përparme më të fuqishme te meshkujt

Larvat, sapo çelin, kanë gjatësi mesatare 7–8 mm dhe paraqesin një ngjyrë jeshile-kafe me njolla të vogla të arta, një përshtatje e dobishme për jetën ujore në fazat e hershme të zhvillimit.

Në Ligurinë Perëndimore, Pelophylax kl. esculentus është lloji më i zakonshëm dhe më i përhapur i bretkosave të gjelbra. Gjendet rregullisht nga niveli i detit deri në rreth 800 m mbi nivelin e detit, duke kolonizuar me sukses pothuajse të gjitha zonat e lagështa të përshtatshme, si në lugina ashtu edhe në zonat bregdetare dhe sub-bregdetare. Prania e saj e vazhdueshme është një faktor kyç për biodiversitetin lokal të ekosistemeve të lagështa.

Kjo specie preferon një shumëllojshmëri të gjerë ambientesh ujore, duke treguar një aftësi të jashtëzakonshme përshtatjeje. Habitatet më të shpeshta përfshijnë:

• Pellgje natyrore ose artificiale dhe liqene të vegjël
• Kanale ujitëse dhe rezervuarë
• Përroi me rrjedhje të ngadaltë
• Zona të lagështa bregdetare dhe kënetore
• Pellgje sezonale të lulëzuara, burime në zona urbane dhe periurbane, me bimësi ujore

Aftësia për të shfrytëzuar si zonat rurale ashtu edhe ato periurbane e bën Pelophylax kl. esculentus veçanërisht të qëndrueshme në krahasim me amfibët e tjerë.

Aktiviteti i bretkosës së ngrënshme ( Pelophylax kl. esculentus ) është si ditor ashtu edhe nate, me një preferencë të dukshme për periudhat me diell më të madh, të nevojshme për termorregullim. Periudha e gjumit dimëror zakonisht zgjat nga nëntori deri në mars, por mund të ndryshojë sipas lartësisë dhe kushteve lokale klimatike.

Cikli i riprodhimit zhvillohet nga prilli deri në korrik: meshkujt lëshojnë thirrje të fuqishme dhe të përsëritura, veçanërisht në mbrëmje dhe natë. Femrat depozitojnë nga 1.000 deri në 4.000 vezë, të cilat grumbullohen në masa xhelatinoze të ankoruara në bimësinë ujore, duke ofruar mbrojtje dhe ushqim për larvat. Metamorfoza nga larvë në të rritur përfundon për rreth 3–4 muaj, një periudhë që mund të ndryshojë në varësi të temperaturës dhe disponueshmërisë së ushqimit.

Dieta e bretkosës së ngrënshme ( Pelophylax kl. esculentus ) është shumë e larmishme dhe pasqyron natyrën e saj oportuniste:

• Të rriturit:
• Insekte ujore dhe tokësore (brumbuj, brumbuj notues, chironomide, etj.)
• Krustace si karkaleca të ujërave të ëmbla (Atyaephyra desmarestii)
• Molusqe (Planorbarius corneus dhe të tjera)
• Peshq të vegjël si peshku i mushkonjave (Gambusia holbrooki)
• Herë pas here amfibë të tjerë të vegjël, përfshirë larvat e bretkosës së zakonshme ( Bufo bufo ) dhe tritoni i butë ( Lissotriton vulgaris )
• Larvat:
• Alga
• Material bimor i dekompozuar
• Mikroorganizma ujorë

Kjo dietë e përzier i mundëson speciet të përshtatet me kontekste të ndryshme ekologjike dhe redukton konkurrencën ushqimore me bretkosat e tjera simpatrike.

Kërcënimet kryesore për Pelophylax kl. esculentus në zonën ligure janë të shumta dhe shpesh të shkaktuara nga njeriu:

• Ndryshimi dhe shkatërrimi i zonave të lagështa dhe habitateve ujore, për shkak të bonifikimeve, urbanizimit ose ndërhyrjeve të mëdha hidraulike
• Ndotja e ujit nga shkarkimet shtëpiake dhe pesticidet e përdorura në bujqësi
• Futja e llojeve të huaja të peshqve si pumpkinseed (Lepomis gibbosus) dhe krapi i zakonshëm (Cyprinus carpio), të cilët ushqehen me vezët dhe larvat
• Përhapja e sëmundjeve të reja amfibësh si chytridiomikoza (e shkaktuar nga Batrachochytrium dendrobatidis)
• Grumbullimi i paligjshëm për qëllime ushqimore ose tregtare
• Ndryshimi i regjimit natyror të ujit për shkak të shfrytëzimit dhe kanalizimit

Mirëmbajtja e ekosistemeve të lagështa mbetet thelbësore për mbijetesën e speciet.

Pelophylax kl. esculentus dallohet për disa veçori unike mes anuranëve evropianë:

• Është një hibrid natyral i pjellshëm, me një sistem riprodhimi gjenetik kompleks ('hibridogjenetik')
• Tregon një aftësi të jashtëzakonshme për të kolonizuar habitate të reja dhe mjedise të shqetësuara
• Shfaq qëndrueshmëri më të madhe ndaj ndryshimeve mjedisore krahasuar me llojet e tjera të bretkosave të gjelbra
• Ka qenë historikisht e shfrytëzuar nga njeriu për ushqim (prej nga rrjedh emri 'esculenta')

Në Ligurinë Perëndimore, kjo specie monitorohet vazhdimisht për të vlerësuar gjendjen e popullatës dhe ndikimin e ndryshimeve mjedisore. Prania e saj shërben si tregues biologjik i cilësisë dhe lidhshmërisë së habitateve ujore. Sigurimi i ruajtjes së bretkosës së ngrënshme do të thotë të mbrosh një rrjet të ngushtë të ekosistemeve të lagështa—për përfitimin e amfibëve dhe gjithë biodiversitetit ujor lokal.