Broga Persli Cyffredin

Amphibia → Anura → Pelodytidae → Pelodytes → Pelodytes punctatus

Granoûglia, Baggettu

Mae'r Broga Persli Cyffredin yn amffibiad bach ei faint, gyda chorff main ac ystwyth, llygaid amlwg gyda channwyll fertigol, a chefn wedi'i orchuddio â chwartiau afreolaidd. Nodweddir ei liw sylfaen llwyd-wyrdd gan smotiau gwyrdd llachar sy'n atgoffa rhywun o bersli ffres.

Mae'r nodwedd hon yn rhoi'r llysenw diddorol "broga persli" iddo, hyd yn oed yn rhyngwladol.

Prin iawn y mae'n fwy na 5 cm o hyd; mae'r pen yn wastad, nid yw'r tympanwm yn amlwg iawn, ac mae gan y coesau ôl fysedd tenau gyda rhywfaint o wehyddu rhyngddynt.

Yn y gwrywod, yn ystod y cyfnod bridio, mae padiau tywyll ar y fraich, y fraich flaen, y frest, a'r ddau fys cyntaf yn datblygu.

Mae'r lindysyn yn lliw llwyd-frown ac, yn y camau olaf o dyfiant, yn newid i liw ysgafnach ac yn fwy unffurf.

Gallant gyrraedd 6 cm os ydynt yn treulio'r gaeaf fel lindysyn, gan gwblhau metamorffosis yn y gwanwyn.

Yn ystod y cyfnod bridio, mae galwad y gwrywod – sain fetelaidd a lleddf, yn aml yn cael ei chynhyrchu o dan ddŵr ac yn debyg i dincian neu, yn fwy trosiadol, "sgwîc gwadn esgid", yn ôl disgrifiad hanesyddol gan Benedetto Lanza – yn nodweddu'r nosweithiau ger corffoedd dŵr bach; weithiau mae'r benywod yn ymateb gyda seiniau meddal.

Pelodytes punctatus yw'r unig rywogaeth o'r genws sy'n bresennol yn yr Eidal, ac mae'n meddiannu, gyda phoblogaethau wedi'u gwasgaru, sector gorllewinol a chanolog Liguria (taleithiau Savona ac Imperia) a rhan o dde Piemonte (taleithiau Cuneo, Asti ac Alessandria).

Yn nhalaith Savona, mae'n nodweddiadol o ardaloedd mewndirol rhwng Albenga a Le Manie, gan ymestyn i ardal Finale; i'r gorllewin mae'n hysbys hyd at Ventimiglia a Diano Marina.

Yn yr Eidal, mae'r rhywogaeth hon yn aros yn gaeth i ochr Tyrrheniaidd islaw 300 m o uchder, ac nid yw byth yn croesi prif gribau'r dyffrynnoedd.

Mae ei bresenoldeb yn nodi amgylcheddau sy'n dal yn wyllt ac yn gyfoethog mewn bioamrywiaeth.

Yn hynod o anodd ei weld ac wedi'i guddliwio'n dda, mae'r Broga Persli Cyffredin yn treulio'r rhan fwyaf o'i fywyd wedi'i guddio ymhlith holltau boncyffion, o dan greigiau mawr, y tu mewn i waliau cerrig sych, neu, yn llai aml, wedi'i gladdu yn y pridd.

Mae'n ffafrio amgylcheddau nodweddiadol Môr y Canoldir fel garrigue, coedwigoedd pinwydd, llwyni, a chaeau ymylol, gan gadw ffyddlondeb cryf i ficrogynefinoedd cysgodol ac oer.

Mae unigolion wedi'u gweld, yn eithriadol, mewn ogofâu.

Yn ystod atgenhedlu, mae'n ymddangos mewn pyllau, cronfeydd dŵr bach a basnau dros dro, gan fanteisio ar lawiau tymhorol y gwanwyn a'r hydref; yn y cyd-destunau hyn y mae'r rhywogaeth yn dod yn fwyaf amlwg.

Mae ei strategaeth atgenhedlu yn cynnwys dau uchafbwynt gweithgarwch ar wahân: un yn y gwanwyn ac un yn yr hydref, y ddau yn syth ar ôl glawogydd hirfaith.

Mae oedolion, yn aml yn y nos, yn agosáu at safleoedd bridio lle gall y cwtsh axillary—sy'n cael ei ystyried yn nodwedd hynafol ymhlith Anwriaid—barhau am oriau.

Mae'r benywod yn dodwy, yn aml yn yr un noson, sawl clwstwr siâp llewys nodweddiadol, yn glynu wrth lystyfiant dyfrol tanddwr: gall pob llinyn gynnwys 40–300 o wyau, ond mae achosion prin gyda chlwstwr llawer mwy.

Mae datblygiad embryonig yn amrywio'n sylweddol: mae lindysyn yr hydref yn gaeafu ac yn metamorffoseiddio yn y gwanwyn, tra bod lindysyn y gwanwyn yn cwblhau'r cylch mewn tua chwe wythnos.

Ar adeg metamorffosis, mae'r gwahaniaethau maint rhwng y ddwy garfan yn lleihau cystadleuaeth am fwyd ymhlith yr ifanc.

Gellir arsylwi achlysuron o gwtsh sy'n cynnwys gwrywod neu unigolion o rywogaethau eraill (megis Broga Coed y Canoldir, Hyla meridionalis ) yn ystod y tymor bridio.

Mae diet yr oedolion yn cynnwys amrywiaeth eang o artropodau, gyda ffafriaeth am bryfed nos ac adenyddog, sy'n cael eu hela gyda llawer o ystwythder.

Mewn amodau rheoledig ar gyfer ailgyflwyno, mae ffafriaeth amlwg am ysglyfaeth symudol a bach wedi'i nodi.

Mae'r lindysyn yn omnivor, yn bwyta malurion organig o darddiad planhigol ac anifeiliaid, gan ffafrio'r elfen blanhigol pan fo digonedd ohoni.

Y prif fygythiad i oroesiad y Broga Persli Cyffredin yw colli a darnio cynefin a safleoedd bridio yn raddol, oherwydd gweithgareddau dynol megis trefoli, adfer tir, newid cwrs afonydd, a llygredd.

Mae'n hanfodol felly nodi a diogelu'r safleoedd olaf addas a monitro'r rhai gweithredol yn barhaus.

Mae ysglyfaethu'n cael ei gyflawni gan nadroedd dyfrol—megis y Neidr Wair ( Natrix helvetica ) a rhywogaethau eraill o Natrix—gan adar ysglyfaethus nosol, ac, yn enwedig i lindysyn, gan foch daear a physgod a gyflwynwyd.

Mae sychder sydyn yn un o brif achosion marwolaeth y larfâu, fel y mae cystadleuaeth â lindysyn brogaod gwyrdd ( Pelophylax kl. esculentus , Pelophylax kurtmuelleri , Pelophylax lessonae ), sy'n aml yn fwy ymosodol mewn pyllau dros dro bach.

Os caiff ei aflonyddu, mae'n hysbys bod y Broga Persli Cyffredin yn rhyddhau secretiad croen gyda arogl garlleg cryf, sy'n debygol o fod yn ataliad i lawer o ysglyfaethwyr—amddiffyniad a rennir gydag anwriaid cyntefig eraill megis Pelobates fuscus.

Mae'r rhywogaeth yn perthyn i gangen esblygiadol hynafol o'r Anura ac, yn unigryw ymhlith amffibiaid yr Eidal (ac eithrio Pelobates insubricus), mae ganddi gannwyll fertigol yn lle un gron neu lorweddol.

Nid oes unrhyw docsinau'n hysbys sydd ag effaith niwrotocsig neu gardiotocsig glinigol berthnasol i bobl; serch hynny, dylid trin y secretiad, sy'n nodedig am ei arogl, yn ofalus, gan osgoi cysylltiad â'r pilennau mwcaidd neu'r llygaid.