Serp Viperin

Reptilia → Squamata → Colubridae → Natrix → Natrix maura

Aspisurdu, Biscia d'aegua, Biscia, Bissa, Vespusùrdu, Vipera, Zerpia.

Is-Serp Viperin ( Natrix maura ) huwa serp ta’ daqs medju b’ġisem pjuttost robust u b’differenza ċara fid-daqs bejn is-sessi: in-nisa jistgħu jaqbżu l-100 cm, filwaqt li l-irġiel rari jaqbżu l-85 cm. Ir-ras hija wiesgħa u ċatta, b’profil trijangolari, u tidher tajjeb mill-għonq. L-għajnejn huma kbar, b’iris oranġjo u pupil tond, li jagħtu lill-serp dehra ħajja u ftit mdawra ’l fuq. Il-parti ta’ fuq turi skali b’kili prominenti mqassma f’fillieri regolari, li jsaħħu d-dehra mhux lixxa tal-annimal.

Il-kulur tal-ġisem ivarja bejn kannella u aħdar skur, b’tikek jew faxex dorsolaterali aktar skuri li jistgħu jingħaqdu f’linja zigzag, u l-ġnub spiss juru ocelli skuri b’ċentru iktar ċar. Id-denb huwa faċilment rikonoxxibbli, u itwal fl-irġiel. Il-ħalq għandu snien aglifji (mingħajr velen). Għalkemm m’għandux organi speċjalizzati biex jipproduċi ħoss, meta jħossu mhedded jista’ joħroġ fjuwata qawwija u jadotta pożizzjonijiet difensivi simili għal dawk tal-vera vipers ( Vipera aspis ).

Prinċipalment mifrux fl-Ewropa tax-Xlokk, mill-Peniżola Iberika sal-Franza t’isfel u l-Iżvizzera. Fl-Italja, jinsab l-aktar fir-reġjuni tal-punent tat-tramuntana, fosthom Lombardia, Piemonte, Liguria u partijiet ta’ Sardinja.

Fil-provinċja ta’ Savona u Liguria tal-punent, is-Serp Viperin jinsab regolarment f’ambjenti umdi, mis-salib tal-baħar sa madwar 800 m fuq il-livell tal-baħar.

Speċi marbuta ħafna ma’ ambjenti akkwatiċi, is-Serp Viperin jippreferi ilmijiet kwieti jew bil-mod bħalma huma x-xmajjar, għadajjar, moħriet, għejun, ċisterni u għadajjar artifiċjali. Spiss jidher fuq ix-xtut, mgħaddas fl-ilma, jew fuq ġebel imsaħħan mix-xemx, iżda n-nisa adulti jistgħu jitbiegħdu mill-ilma f’ċerti fażijiet tal-ħajja. Il-ħtieġa għal siti adattati għat-termoregolazzjoni u għall-ibeggħid tal-bajd tiddetermina d-distribuzzjoni lokali tal-ispeċi.

Is-Serp Viperin huwa prinċipalment ta’ nhar u juri ħiliet tajba ħafna fil-għawm: huwa l-aktar serp akkwatiku f’Liguria. Fl-ilma jiċċaqlaq b’ħeffa, filwaqt li fuq l-art jidher iktar goff u bil-mod. Jiffrekwenta ambjenti fejn jista’ jalterna perjodi twal jgħum ma’ żmien jitħeġġeġ fix-xemx fuq ix-xtut, spiss f’gruppi żgħar.

Iċ-ċiklu annwali jara lill-adulti attivi minn Marzu sa Ottubru. Eżatt wara li joħorġu mill-ibernazzjoni jibda l-ewwel perjodu ta’ tnissil, li jista’ jdum sa xahrejn; jista’ jseħħ ċiklu ieħor fil-ħarifa jekk it-temp jibqa’ favorevoli. Il-bajd jitqiegħed fl-aħħar ta’ Ġunju, b’bejjiet ta’ 4 sa aktar minn 30 bajda li jfaqqsu bejn l-aħħar ta’ Awwissu u Settembru. Is-serpijiet żgħar jitwieldu twal 12–20 cm.

Id-dieta tikkonsisti l-aktar f’annimali akkwatiċi bħall-ħut, anfibji (adulti, girjien u bajd), u diversi invertebrati tal-ilma (eż. insetti u krustaċji). Rarament jiekol mammiferi żgħar li jinqabdu b’kumbinazzjoni qrib l-ilma. Il-priża tinstab permezz tal-vista u r-riħa, u tinqatel ħajja, mingħajr ebda aggressività lejn il-bniedem jew l-annimali domestiċi.

Is-Serp Viperin għandu bosta predaturi naturali: għasafar tal-priża, mammiferi karnivori, serpijiet oħra u ħut kbir bħall-Luċju (Esox lucius) huma theddid kostanti. L-attività umana, però, hija l-akbar periklu: is-serp spiss jinqatel bi żball, konfuż mal-viper komuni ( Vipera aspis ), jew jinsab mhedded bit-telf jew it-tniġġis ta’ żoni mistagħdra, minħabba użu żejjed ta’ erbaliċidi, insettiċidi u kimiċi oħra tal-agrikoltura li jaffettwaw kemm is-sopravivenza tiegħu kif ukoll l-abbundanza tal-priża tiegħu.

Matul it-termoregolazzjoni, is-Serp Viperin jiftaħ ġismu billi jifrex l-ixfafar, u b’hekk iżid is-superfiċje esposta għax-xemx u jippromwovi l-assorbiment tas-sħana. Meta jiġi mfixkel, juża strateġiji difensivi li jimitaw lill-viper komuni ( Vipera aspis ): jiftaħ rasu, jerfa’ mnieħru, jagħmel ħoss qawwi u jista’ jissimula attakki b’mossi rapidi tal-ġisem. Barra minn hekk, jekk jinqabad jew jiġi mhedded, joħroġ likwidu b’riħa qawwija mill-glandola kloakali biex jiskoraġġixxi lill-predaturi.

M’għandux glandoli tal-velenu u lanqas sistemi biex jinjettaw il-velenu: il-gidma tiegħu ma tippreżenta l-ebda riskju għall-bniedem.