Ichthyosaura alpestris
Amphibia → Urodela → Salamandridae → Ichthyosaura → Ichthyosaura alpestris
Lüxertu d'aegua, Salamandrin de muntagna
Sa giông núi Alps ( Ichthyosaura alpestris ) là một loài lưỡng cư có đuôi kích thước trung bình, dễ nhận biết nhờ sự khác biệt rõ rệt giữa hai giới, đặc biệt trong mùa sinh sản.
Con đực trưởng thành thường dài từ 7–9 cm, trong khi con cái có thể đạt 8–11 cm.
Trong mùa sinh sản, con đực thể hiện màu sắc giao phối nổi bật: lưng chuyển sang màu xanh lam rực rỡ, bụng có màu cam sáng không đốm, một mào lưng thấp và nhẵn phát triển dọc thân, hai bên sườn xuất hiện dải trắng-xanh điểm các chấm đen.
Ngược lại, con cái có màu sắc trầm hơn, lưng xám-nâu và bụng cam kém rực rỡ.
Ấu trùng khi mới nở dài khoảng 7–8 mm, màu vàng nhạt với các đốm tối nhỏ, đã thích nghi với đời sống dưới nước.
Tại miền tây Liguria, sa giông núi Alps chủ yếu phân bố ở các khu vực núi và vùng đồi núi thấp của dãy Alps Liguria.
Chúng được tìm thấy từ độ cao 600 m lên tới hơn 2.000 m, với các quần thể lớn hơn ở các thung lũng nội địa chính (thung lũng Arroscia, thượng nguồn sông Tanaro, thung lũng Roja).
Sự hiện diện của loài ở độ cao lớn nhất cho thấy khả năng thích nghi vượt trội với điều kiện môi trường khắc nghiệt và đời sống ở vùng cao.
Sa giông núi Alps ưa thích nhiều loại môi trường nước vùng núi, bao gồm:
Vào mùa hè và thu, loài này sống trên cạn, trú ẩn dưới lớp thực vật, đá hoặc dưới vỏ cây mục, nhưng sẽ quay lại môi trường nước vào mùa sinh sản.
Sa giông núi Alps có hoạt động cả ngày lẫn đêm, thích nghi với nhiệt độ và độ ẩm địa phương.
Giai đoạn sống dưới nước trùng với mùa sinh sản, diễn ra từ tháng 4 đến tháng 7 hoặc 8 tùy theo độ cao, còn thời gian còn lại trong năm chúng sống trên cạn, tìm nơi trú mát và ẩm.
Sinh sản diễn ra ở các vùng nước tĩnh hoặc chảy chậm, nơi con cái đẻ 100–300 trứng, gắn từng trứng vào thực vật thủy sinh.
Thời gian phát triển của ấu trùng kéo dài từ 2 đến 4 tháng tùy nhiệt độ nước.
Ở một số quần thể vùng cao, hiện tượng ấu trùng trưởng thành sinh dục (neoteny) vẫn giữ các đặc điểm ấu trùng có thể quan sát được.
Chế độ ăn của sa giông núi Alps rất đa dạng và thay đổi theo giai đoạn phát triển cũng như mùa:
Chế độ ăn linh hoạt này giúp loài thích nghi với các nguồn thức ăn đa dạng ở môi trường núi.
Các mối đe dọa chính đối với sự sống còn của sa giông núi Alps ở miền tây Liguria bao gồm:
Sa giông núi Alps là một trong những loài sa giông đạt độ cao lớn nhất ở châu Âu, thể hiện sự trung thành mạnh mẽ với địa điểm sinh sản, nơi chúng di cư hàng năm với quãng đường dài.
Màu sắc giao phối của con đực thuộc loại ấn tượng nhất trong các loài lưỡng cư châu Âu, trở thành điểm thu hút đối với các nhà tự nhiên học.
Khả năng định hướng và quay lại đúng địa điểm qua từng năm của loài này đặc biệt nổi bật.
Ngoài ra, hiện tượng ấu trùng trưởng thành sinh dục (neoteny) quan sát thấy ở một số quần thể vùng rất cao càng làm tăng tính đa dạng sinh thái của loài.
Tại miền tây Liguria, loài này được theo dõi chặt chẽ để đánh giá tác động của biến đổi môi trường, đóng vai trò chỉ báo quan trọng về tình trạng bảo tồn của các môi trường nước núi dễ bị tổn thương.
Việc bảo vệ loài phụ thuộc vào bảo tồn các vùng đất ngập nước trên núi và các tập quán truyền thống giúp duy trì chúng.
