Anguis veronensis
Reptilia → Squamata → Anguidae → Anguis → Anguis veronensis
De hazelworm ( Anguis veronensis ) is een van de meest karakteristieke reptielen van onze fauna en behoort tot de familie Anguidae. Door zijn langgerekte, pootloze vorm doet hij direct denken aan een slang, maar in werkelijkheid is deze soort nauwer verwant aan hagedissen. Volwassen dieren worden doorgaans 30–40 cm lang, met zeldzame exemplaren tot 50 cm. Het cilindrische, stevige lichaam is bedekt met gladde, glanzende schubben die het licht weerkaatsen en zo een glanzend uiterlijk geven. In tegenstelling tot slangen heeft de hazelworm beweeglijke oogleden—een belangrijk kenmerk voor herkenning in het veld. De staart, meestal even lang als het lichaam, kan door zelfamputatie worden afgestoten en groeit slechts gedeeltelijk weer aan.
Er is duidelijk seksueel dimorfisme in zowel kleur als lichaamsbouw: mannetjes hebben een egaal bruingrijze kleur en een slanker postuur, terwijl vrouwtjes donkere flankstrepen vertonen, vaak een meer uitgesproken ruglijn en een steviger bouw. Juvenielen vallen op door hun opvallende kleuren: een zilver-gouden rug en zeer donkere flanken en buik, met een duidelijke zwarte ruglijn. Dit kleurpatroon helpt zowel bij camouflage als bij het afschrikken van predatoren.
In de provincie Savona en West-Ligurië is de hazelworm ( Anguis veronensis ) vrij algemeen, van zeeniveau tot 1.500 m hoogte. De soort komt veel voor in het binnenland, in heuvelachtige en bergachtige gebieden met vegetatie, terwijl populaties in kuststreken en sterk verstedelijkte gebieden meer gefragmenteerd zijn in kleine, geïsoleerde groepen. De verspreiding hangt sterk samen met de aanwezigheid van geschikte habitats, rijk aan schuilplaatsen en gunstige microklimaten.
De hazelworm ( Anguis veronensis ) geeft de voorkeur aan koele, vochtige omgevingen zoals graslanden met veel vegetatie, randen van gemengde en loofbossen, en overgangsgebieden tussen open en beboste zones. Ook tuinen, boomgaarden en kleine akkers worden benut, vooral waar droge stenen muurtjes, steenhopen of andere microstructuren beschutting en gunstige klimaatomstandigheden bieden. De soort maakt gebruik van allerlei natuurlijke schuilplaatsen, zolang er voldoende plantaardige of organische bedekking aanwezig is.
De hazelworm ( Anguis veronensis ) is een schuwe en teruggetrokken soort die vooral een gravende levenswijze heeft en zich schuilhoudt onder stenen, hout of plantaardig afval. De belangrijkste activiteit vindt plaats in de schemering en 's nachts, vooral na regenval die de beweging van zijn voornaamste prooien stimuleert. De actieve periode loopt doorgaans van maart tot oktober; in de koudere maanden houdt hij een winterslaap, diep ingegraven in de grond. Thermoregulatie gebeurt voornamelijk door variatie in blootstelling binnen microhabitats, niet door langdurig zonnen.
De voortplanting is ovovivipaar: de paring vindt plaats in het voorjaar, de draagtijd duurt 3–4 maanden, en van augustus tot september werpen de vrouwtjes 6–12 jongen (uitzonderlijk tot 26), die bij de geboorte 7–9 cm meten.
De hazelworm ( Anguis veronensis ) heeft een gespecialiseerd dieet van weekdieren, met name slakken en huisjesslakken, waardoor hij een belangrijke natuurlijke regulator is in landbouwgebieden en tuinen. Daarnaast eet hij regenwormen, insectenlarven en andere kleine geleedpotigen; kleine gewervelden worden zelden gegeten.
Anguis veronensis staat bekend om zijn hoge leeftijd en kan in gunstige omstandigheden meer dan 50 jaar oud worden. De soort heeft effectieve verdedigingsstrategieën ontwikkeld, zoals caudale autotomie (zelfamputatie van de staart), waarbij de staart slechts gedeeltelijk terug groeit. De beweging is typisch schokkerig en de vervelling van de huid is volledig en regelmatig.
Ecologisch speelt de hazelworm een cruciale rol in het natuurlijk reguleren van slakkenpopulaties en geldt hij als een uitstekende indicator voor milieukwaliteit. De soort is zowel nationaal als op EU-niveau beschermd, en het behoud ervan hangt sterk af van duurzaam beheer van hagen, droge stenen muurtjes en traditionele landbouwgebieden. Het bevorderen van publieke bewustwording over de onschadelijkheid van de hazelworm ( Anguis veronensis ) en het belang van het behoud van zijn leefgebied is essentieel voor het beschermen van de lokale biodiversiteit.
